परिचय

नेपालको संविधान २०७२ को धारा ५१(च) बुँदा नं ५ अनुसार “राष्ट्रिय आवश्यकता अनुरूप सूचना प्रविधिको विकास र विस्तार गरी सूचना प्रविधिमा सर्वसाधारणको सहज र सरल पहुँच सुनिश्चित गर्न र सूचना प्रविधिको अधिकतम उपयोग गर्न राष्ट्रिय विकास।" बुँदा नं ७ मा “एकीकृत राष्ट्रिय पहिचान व्यवस्थापन सूचना प्रणालीको विकास गरी नागरिकका सबै प्रकारका सूचना तथा तथ्याङ्कलाई एकीकृत रूपमा व्यवस्थापन गर्ने र त्यस्ता प्रणालीलाई राज्यबाट उपलब्ध गराइने सेवा तथा सुविधा र राष्ट्रिय विकास योजनासँग जोड्ने” उल्लेख छ । यो संवैधानिक प्रणाली स्थापना गरी दुर्गम क्षेत्रमा बसोबास गर्ने आम नागरिकलाई सूचना प्रविधिको माध्यमबाट उपलब्ध हुने सेवा तथा सुविधामा सहज र सहज पहुँच पु¥याउन स्थानीय सरकारसँगको सहकार्यमा एकीकृत सूचना प्रविधि सेवा केन्द्रको अवधारणा तयार गरिएको छ । र ग्रामीण क्षेत्रहरू।

नेपाल सरकारले नागरिकहरूलाई प्रदान गर्ने अधिकांश सेवा/सुविधाहरू अनलाइन/इन्टरनेट मार्फत र निकट भविष्यमा भइरहेका छन्। तर, दुर्गम तथा ग्रामिण तहमा सूचना प्रविधिको पहुँच नभएको र सूचना प्रविधिको दक्ष जनशक्ति नहुँदा पनि सूचना प्रविधिको माध्यमबाट नागरिकका अगाडि सरकारी सेवा उपलब्ध हुन नसके पनि स्थानीय सरकार (गाउँपालिका र नगरपालिका) सँगको सहकार्यमा एकीकृत सूचना प्रविधि सेवा केन्द्र स्थापना गरी सूचना प्रविधिमार्फत सेवा उपलब्ध गराउन सहज हुने, केन्द्रमार्फत नागरिकलाई सहज, पारदर्शी र प्रभावकारी रूपमा सेवा प्रवाह गर्ने ।

केन्द्रले नागरिकहरूलाई निम्न सरकारी सेवा सुविधाहरू सिधै ई-सेवाहरू मार्फत इन्टरनेटमा उपलब्ध गराउन एकीकृत सेवा केन्द्रको रूपमा काम गर्नेछ।

सरकारी ई-सेवाहरू

जन्म दर्ता, मृत्यु दर्ता, विवाह दर्ता, सम्बन्ध प्रमाणपत्र, बसाइँसराइ सहित आधारभूत दर्ता सेवाहरू
लोकसेवा, पाठ्यक्रम र परीक्षा वार्ड / विश्वविद्यालयको नतिजाको अनलाइन सेवा अनलाइन फारम भर्न
नागरिकता, ड्राइभिङ लाइसेन्स, राहदानी सेवाहरू
कम्पनी दर्ता, फर्म दर्ता, घरेलु उद्योग दर्ता, सामुदायिक स्वास्थ्य/ग्यास दर्ता, भ्याट/प्यान दर्ताका सेवाहरू।
उपयोगिता सेवाहरू जस्तै पिउने पानी, बिजुली, टेलिफोन, भाडा।
भूमि प्रशासन सम्बन्धी सबै सेवाहरू
बैंकिङ, धितो र अनलाइन सेवाहरू
स्थानीय तहका कार्यक्रम, बजेट र खर्चको पारदर्शिता कायम गर्न वेवसाइट मार्फत जानकारी दिने
सूचना प्रविधिको माध्यमबाट सरकारी, सार्वजनिक वा निजी संस्थाहरूले प्रदान गर्ने सूचना र सेवाहरू प्रदान गर्ने
शिक्षा, स्वास्थ्य, कृषि, पर्यटन, स्थानीय उत्पादन सेवा

सूचना प्रविधिको अधिकतम उपयोग गरी विद्यालय शिक्षालाई प्रतिस्पर्धात्मक र प्रभावकारी बनाउन ग्रामीण स्तरका विद्यालयका शिक्षक तथा विद्यार्थीहरूलाई निम्न डिजिटल रूपमा तयार पारिएका डिजिटल पाठ्यपुस्तकहरू उपलब्ध गराउनुहोस्।
विज्ञ शिक्षकहरूले प्रयोग गरेको श्रव्य-दृश्य सामग्री शिक्षण सामग्रीहरू प्रयोग गरियो
अत्यावश्यक औजारहरू प्रयोग गरेर र विज्ञान, गणित र अन्य विषय व्यावहारिक कक्षाहरू सिकाउने सामग्रीहरू विकसित
विज्ञान, गणित र अन्य विषयहरूको प्रयोगात्मक डिजिटल शिक्षण सामग्री आवश्यक उपकरण र पदार्थ प्रयोग गरेर विकसित
उपयोगी ई-पुस्तकहरू, अभ्यास नोटहरू आदि।
सूचना प्रविधिको सहयोगमा ई-स्वास्थ्य, टेलिमेडिसिन सञ्चालन कार्यक्रम र दक्ष चिकित्सकसँग समन्वय गरी स्थानीय तहमा सूचना प्रविधिमार्फत स्थानीय स्वास्थ्य सेवा उपलब्ध गराउन लोकप्रिय अस्पताल ।
वेबसाइट र डिजिटल सामग्रीको प्रयोग गरी व्यावसायिक कृषि, पर्यटन र स्थानीय उत्पादनलगायतको विकास, विस्तार र प्रवर्द्धन गरी राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा सार्वजनिक रूपमा फैलाइनेछ।